Türkiye’nin birinci astronotu Alper Gezeravcı, AKP’li Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır’ın ardından birinci canlı yayın irtibatını Samsun Üniversitesi öğrenci ve akademisyenleri ile gerçekleştirdi. Öğrencilerin ve akademisyenlerin sorularını yanıtlayan Gezeravcı, uzaydaki deneyimlerini ve merak edilenlerini paylaştı.
“GURUR VE HEYECANI HİSSEDİYOR VE ÜRPERİYORUM”
Gezeravcı, bir öğrencinin ‘Uzayda olmak nasıl bir his?’ sorusu üzerine, “Ay yıldızlı bayrağımızı uzayda taşımak gururuna nail olmak, tarif ötesi bir his. Sizlerin de desteğini burada hissetmek, benim his ve fikirlerime paydaş olduğunuzu bilmek, mutlulukların aile ile paylaşıldığında çoğalması üzere deneyimlerimi daha da kıymetli hale getiriyor. Beni buraya taşıyan ulu bayrağımızın, istasyonda asılı olduğu yerden her geçişimde, iradesi ve kararlılığı ile bu büyük adımı atan devletimizin, milletimize yaşattığı mutluluk, gurur ve heyecanı hissediyor ve ürperiyorum. Hatta yer çekimsiz ortamda olmasam, ayaklarımın yerden kesildiğini söylerdim. Lakin, bu tabirin mevcut ortamda fiziki bir karşılığı yok” dedi.
“90 DAKİKADA BİR DÜNYANIN ETRAFINDA ÇEŞİT ATIYORUZ”
Gezeravcı, ‘Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) hakkında bize biraz bilgi verebilir misin?’ sorusuna da, “Görev yaptığımız Milletlerarası Uzay İstasyonu, dünyanın alçak yörüngesinde yer alan bir uzay üssü. Dünya yüzeyinden ortalama 400 kilometre yükseklikte, saniyede yaklaşık 8 kilometre hızla hareket eden bu uzay üssü, düşük yer çekimi ortamında bilimsel deneyler yapılmasına imkan veren bir laboratuvar misyonu görüyor. Bunun yanında, eş vakitli olarak, dünyayı gözleyebildiğimiz beşerli yapay bir uydu niteliği de taşıyor. Saatte yaklaşık 28 bin kilometre hızla, dünyanın etrafında ortalama 90 dakikada bir tam cins atıyoruz. Boyutlarına gelecek olursak, yaklaşık bir futbol alanı büyüklüğünde. 74 metreye 110 metrelik ölçüleriyle bu istasyon, insanoğlu tarafından bugüne kadar uzayda inşa edilmiş en büyük yapı olma özelliği taşıyor; tartısı ise yaklaşık 420 ton. ISS’i oluşturan birinci modüller, Rusya ve Amerika Birleşik Devletleri’ne ait roketler ve uzay mekikleri ile taşındı. Bu istasyonda, o vakitten bu yana, pek çok devlet tarafından, birçok bilimsel alanda çalışmalar ve incelemeler gerçekleştirilmiş ve hala de gerçekleştirilmeye devam ediyor. Bu açıdan bakıldığında, insanlığın barışçıl biçimde ve iş birliği içinde, geleceğini şekillendirdiği bir anıt niteliğinde diyebiliriz” karşılığını verdi.
“HAYATTA KALMA EĞİTİMLERİ ALDIK”
Gezeravcı, ‘Uluslararası Uzay İstasyonu’nda yaşayabilmek ve oraya ahenk sağlayabilmek için şu ana kadar ne tıp kademelerden geçtin?’ sorusunu ise şöyle karşılık verdi:
“Öncelikle, görevin fizyolojik gerekliliklerini karşılamaya yönelik alçak basınç odası ve santrifüj eğitimleri aldık. Bu eğitimlerde, bir uzay aracının fırlatma ve yörüngede seyir kurallarında ani ivmelenmelerini çok kısa sürede yaşamanın insan vücudundaki etkileri ve bunlara karşı nasıl direnç gösterileceği üzerinde çalıştık. Ardından, fırlatmanın gerçekleştirileceği Falcon-9 roketi ve üzerindeki Dragon uzay aracının olağan operasyonuna ve beklenen acil durum senaryolarına yönelik eğitimleri tamamladık. Bu kısım çok kıymetliydi. Hakikaten; mümkün acil durum senaryolarının çeşitlendirilebileceği yüzlerce farklı senaryo kombinasyonu mevcuttu. Bunun ardından ise uzay istasyonunun olağan operasyonu ve acil durum prosedürlerini öğrendik. Ardından, kendi misyonumuza has ve gerçekleştireceğimiz bilimsel deneylerin teorik ve sonrasında uygulamalı eğitimlerini, Türk bilim insanlarının da iştirakleriyle kendi ülkemizde tamamladık. Son olarak ise misyonun sonunda dünyaya dönüş sürecinde karşılaşabileceğimiz, suya iniş sonrası acil durum senaryolarını çalıştık. Bu tıp durumlarda hayatta kalma eğitimleri aldık.
“7 POTANSİYEL NOKTADAN BİRİNE İNECEĞİZ”
Gezeravcı, misyon sonrası nereye iniş yapacaklarını sorulması üzerine de, “Dragon kapsülü, misyon dönüşü suya iniş yapmak üzere tasarlanmış bir uzay aracı. Planlı inişimiz, fırlatmanın da gerçekleşmiş olduğu Florida eyaletinin doğusundaki Atlas Okyanusu ve batısındaki Meksika Körfezi’nde yer alan toplam 7 potansiyel iniş noktasından birisine olacak. Neden potansiyel diyorum? Çünkü; inişe karar verilen gün ve saate ilişkin fırlatma öncesinde yapılan istatistiki değerlendirmeler yeni bilgiler ışığında gözden geçirilerek karar veriliyor. Meteorolojik bilgiler, dalga yükseklikleri ve bunun üzere iniş planlamasında etkili olan birçok faktörün, planlanan iniş vaktindeki durumuna göre iniş noktasına karar vermek gerekiyor. Tüm bu bahsettiğim detaylar, planlı iniş için geçerli. Bir de plansız inişler var ki; bu beklenmeyen durumlarda, acil durum senaryoları devreye giriyor. Bu çeşit bir durumda, dünya üzerinde meteoroloji ve arama-kurtarma şartları açısından değerlendirmesi yapılmış; risk faktörleri minimize edilmeye çalışılmış rastgele bir noktaya iniş gerçekleşebilir” kelamlarını kullandı.
“UZAY ORTAMININ İNSAN SIHHATİ ÜZERİNDEKİ ETKİLERİNİ İNCELİYORUZ”
Gezeravcı, Memleketler ortası Uzay İstasyonu’nda ne çeşit deneyler yaptığının sorulması üzerine, “Deney konularımız, malzeme bilimi, biyoloji, fizik, tıp ve genetik alanlarında farklı disiplinlerde araştırma bahislerini içeriyor. Bu deneyler bilim insanlarının ve öğrencilerin araştırmaları kapsamında gerçekleştiriliyor. Birkaç örnek vermem gerekirse, TÜBİTAK bünyesinde hazırlanan gMetal deneyimizde; kimyasal tepkimesiz koşullarda katı parçacıklar ile akışkan ortamı ortasında homojen bir karışımın oluşturulmasına yer çekiminin etkisini araştıracağız. Öteki yandan, tıp alanında, uzay ortamının insan sıhhati üzerindeki etkilerini incelediğimiz bir deneyimiz var. Bu deneyde radyasyona maruz kalmanın kansere neden olan baskılayıcı hücrelere etkisi inceleniyor. Ayrıyeten, yer çekimsiz ortamdan etkilenen artık işlevi keşfedilememiş genler ve bunların bağışıklık sistemiyle kontakları araştırılıyor. Bu etkilerin tespit edilebilmesi için, birinci önce dünyadayken kan örneklerim alındı. Şu anda da uzayda kan örneklerim alınmaya devam ediyor. Görev sonunda dünyaya inişimizi takiben de tekrar kan örneği vereceğim. Sonuçlar ilgili hocalarımıza gönderilecek.
“ELEKTRONİK KART ÜRETİMİ TEKNOLOJİSİ TEST EDECEĞİZ”
Gezeravcı ayrıyeten, “TÜBİTAK Uzay Enstitümüz tarafından, gelecek günlerde gerçekleştirilmek üzere tasarlanan MİYOKA deneyimizde ise, Türk mühendisleri tarafından geliştirilen ve birinci kez uzayda uygulanacak bir elektronik kart üretimi teknolojisi test edeceğiz. Rasat, Göktürk-2, İmece ve Türksat-6A uydularımızın kartları tasarlanıp üretilirken edinilen tecrübelerden ortaya çıkan bu özgün tekniğin, ulusal uzay programında yer alan öteki uzay projelerine, özellikle de Ay Araştırma Projesine değer biçilmez katkılar sağlamasını bekliyoruz. Bu deneyimizin entegrasyonu görevden sonra da devam edecek. Son olarak, gençlerimizin devletimiz gözündeki ehemmiyetini gösterdiği PRANET deneyinden bahsetmek istiyorum. Muş Bilim ve Sanat Merkezi’nden öğrenci kardeşlerimizin sunmuş olduğu PRANET deneyinde, propolis ögesinin etkilerini inceleyeceğiz. Tüm bu deney çalışmalarından elde edilen bilgileri, görev dönüşü beraberimde dünyaya geri getirerek, analiz ve değerlendirme için bilim insanlarımıza teslim edeceğim. Sonrasında da bu veriler değerlendirilerek ülkemizin uzayda yürütülen birinci bilimsel araştırmalarının sonuçları elde edilecek.
“YENİ BİR İLAÇ YAPMAK İÇİN ARAŞTIRMA YAPMAK MÜMKÜN”
Gezeravcı, ‘Uluslararası Uzay İstasyonu’nda yaptığın bu deneylerin bizlere ne üzere katkıları oldu ya da olacak?’ sorusuna işe şöyle karşılık verdi:
“Çok güzel bir soru ve farklı deneyler için çok farklı ve özel cevapları var. Lakin ortak özelliklerine bakacak olursak, Dünya’daki yer çekimi, orada gerçekleşen tüm biyolojik, fizikî ve kimyasal süreçler üzerinde büyük bir etkiye sahip. Bu etkiyi ortadan kaldırdığımızda, hücrelerin temas halleri ve konuları oluşturan kristal yapıların oluşumu üzere hassas süreçler de farklılaşıyor. Bilim insanlarının kanser, virüsler, genetik bozukluklar ve kalp hastalığı ile temaslı anahtar proteinlerin kristal yapılarını incelemelerini zorlaştırıyor. Halbuki bu istasyondaki mikro yer çekimi ortamında bu kristalleri incelemek, bir tümörün nasıl geliştiğini analiz etmek ve bununla çaba edecek yeni bir ilaç yapmak için araştırma yapmak mümkün. Hasebiyle, mikro yer çekimi ortamı, bilimsel araştırmalar için dünyada sahip olmadığımız çok farklı fırsatlar yaratıyor.”
“DÜNYA FOTOJENİK BİR GEZEGEN”
Gezeravcı, bir öğrencinin, ‘Bizimle uzaydan fotoğraf paylaşacak mısın?’ sorusuna ise, “Evet alışılmış ki. Bu da görevimin bir kısmı. Öncelikle, bilim insanlarımızın ihtiyaç duyduğu, deneylerle ilgili fotoğraf ve imgeleri çekiyorum. Planlanan deneyleri gerçekleştirip, bunlarla ilgili gerekli bilgileri eksiksiz halde toplamak birinci gayelerden bir tanesi. Bunun yanında, fırsat oldukça, uzay istasyonu içinde de çekimler yapmaya çalıştım. Olağan bir de sizler için dünyanın fotoğraflarını çekiyorum. Bunları kademe kademe sizlerle paylaşacağım. Dünyamız okyanuslarının maviliğiyle, bulutlarının beyazıyla ve daha birçok rengiyle çok fotojenik bir gezegen, bunların fotoğrafları sizinle yakın bir süreçte buluşacak” diye karşılık verdi.
Gezeravcı, ‘Orada bulunan, bu gurur verici faaliyetleri yürüten, Türkiye’nin birinci astronotu olmak sana neler hissettiriyor, ayrıcalıklı olduğunu hissediyor musun?’ sorusuna da, “Çok kıymetli ve değerli misyonun bir bölümü olmaktan ve gelecek nesillerimizin hayallerini, gözleriyle görebildikleri gökyüzünün ötesine, uzayın derinliklerine taşıyabilmiş olmaktan son derece mutluyum. Benim buradaki varlığımdan çok, ülkemizin buradaki varlığını temsil etmenin sorumluluğu ağır basıyor. Kendimi milletimizin uzaya erişen eli olarak görüyorum. Ben, aslında geri kalanı yerde olan çok büyük bir kadronun parçasıyım. Biz küme olarak, siz değerli gençlerin ve gelecek jenerasyonların göklere baktığında, Türkiye’nin orada da var olduğunu bilmesi için çalışıyoruz” tabirleriyle karşılık verdi.
“KENDİMİ BİR KUŞ ÜZERE ÖZGÜR HİSSEDİYORUM”
Gezeravcı, ‘Pilotluktan gelen bir astronot olarak, yer çekimsiz ortamda en çok zorlandığın ve en rahat ahenk sağladığın ögeler hangileri oldu?’ sorusuna da, “Uluslararası Uzay İstasyonunda, herkes için genelde en çok zorluk çekilen öge bir durumda sabit olacak formda durabilmek. Bunu uzun mühlet yapmak neredeyse imkansız. En rahat hissettiğim ve dünyadaki uçuş tecrübemin sağladığı en büyük fayda, yer çekimsiz ortamda oryantasyonumu çok hızlı bir halde sağlayabilmek ve havada uçarcasına hareket edebilmek oldu. Kendimi mikro yer çekimi ortamında, çelik kanatlarım olmaksızın, bir kuş üzere gerçekten özgür ve özgür hissediyorum” karşılığını verdi.
“GÜNEŞ’İN SINIRSIZ KAYNAĞINI GÖRÜYORUM”
Son olarak, ‘Uzaydan dünyayı izlemek nasıl bir his?’ sorusunu yanıtlayan Gezeravcı, şunları söyledi:
“Tek kelam ile fevkalâde görünüyor. Bu derin ve karanlık uzay boşluğunda, bize konut sahipliği yapan dünya, rengiyle insanı büyüleyen bir güzelliğe sahip. Bu imaj, uzay boşluğundaki ömür alanımızın eşsiz değerini derinden hissetmeme ve bu güzelliği muhafaza etmek için elimden geleni yapmam gerektiğini bir sefer daha idrak etmeme vesile oluyor. Gezegenimizi korumak için biz de ülke olarak yeşil ve pak güç üretimi projelerine odaklanmalıyız. Örneğin, buradan uzaya baktığımda Güneş’in sınırsız kaynağını görüyorum. Biz bu kaynağı dünya üzerinde çok hudutlu bir biçimde kullanabiliyoruz. Ayrıyeten dünyaya benim bulunduğum yerden baktığınızda, onu güya birinci kez görmüş üzere bir his kaplıyor içinizi. Buradan bakıldığında, yani mucibince uzaklaştığınızda, aslında tüm dünya sizin yuvanız oluyor. Kentleri, ülkeleri, dağları, okyanusları ve üzerindeyken güya birbirinden farklı ve farklıymış üzere görünen tüm ayrıntılarıyla, onun aslında tüm insanlığın yuvası olduğunu fark ediyorsunuz. Uçsuz bucaksız bir boşluğa bakıyormuşum üzere hissediyorsun. Ancak galaksiler ve yıldızlarla süslenmiş bir boşluk bu. 2023 yılında fırlatılan İMECE uydumuzun çektiği Ay fotoğrafını birinci sefer gördüğümde olağanüstü etkilenmiştim. Artık buradan galaksilerin ve yıldızların büyüleyici imajlarını gördükten sonra, cihanın sırlarının keşfinin ne kadar değerli olduğunu düşünüyorum.”
